2024 මාර්තු 17, පෙ.ව. 12:08
ලෝක බැංකුවේ නිර්වචනයට අනුව නිල් ආර්ථිකය යනු “සාගර පරිසර පද්ධතිය ආරක්ෂා කරමින් ආර්ථික වර්ධනය, ජීවනෝපායන් වැඩිදියුණු කරමින් සහ රැකියා උත්පාදනය සඳහා සාගර සම්පත් තිරසාර ලෙස භාවිතා කිරීමයි.” යුරෝපීය කොමිසම එය අර්ථ දක්වන්නේ “සාගර, මුහුදු සහ වෙරළ ආශ්‍රිත සියලුම ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් ලෙසය. ලෝකය පුරා පාරිසරික ගැටළු සහ දේශගුණික විපර්යාසයන්ට එරෙහි පියවර ගැනීමේ දී “නිල් ආර්ථිකය” යන සංකල්පය ලොව පුරා ඉදිරියට පැමිණිමින් තිබේ. පාරිසරික විනාශය සහ සම්පත් ක්ෂය වීම සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කිරීම සඳහා සාගර සහ වෙරළබඩ ප්‍රදේශ තිරසාර ලෙස භාවිතා කිරීම මත පදනම් වූ ඒකාබද්ධ ප්‍රවේශයකට රටවල් යොමු වී තිබේ. ඒ අනුව රටවල් රැකියා උත්පාදනය, ආහාර සැපයීම, පිරිසිදු බලශක්තිය (Clean Energy) සහ ජීවනෝපාය මාර්ග, තිරසාර ආර්ථික වර්ධනය වැඩි දියුණු කිරීම සහ දේශගුණය නියාමනය කිරීමට උපකාර කිරීම යන අරමුණු සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා තවදුරටත් දැඩි අවධානයට ලක් වී තිබේ. ඒ අනුව සාම්ප්‍රදායික අංශයන් වල සිට නැඟී එන අංශයන් දක්වා විවිධ අංශ “නිල් ආර්ථිකයට”ඇතුළත් වේ. ඒ යටතේ ජලජීවී වගාව, මුහුදේ හෝ අභ්‍යන්තර ජලයේ ඇති වරල් මාළු, බෙල්ලන් වගාව සහ ජලජ ශාක වගා කිරීම, මසුන් ඇල්ලීම (ගැඹුරු මුහුද, දිගු රේඛා මසුන් ඇල්ලීම), පුනර්ජනනීය බලශක්තිය, පොසිල ඉන්ධන වෙනුවට අක්වෙරළ සුළං ශක්තිය, ජෛව ඉන්ධන, ලවණතා අනුක්‍රමණය, තරංග සහ වඩදිය බාදිය ආදියෙන් පිරිසිදු විදුලිය නිපදවීම, වරාය කටයුතු, සමුද්‍ර පරිසර පද්ධති සේවා, ගැඹුරු මුහුදේ නිස්සාරණ කටයුතු, අක්වෙරළ හයිඩ්‍රොකාබන, සමුද්‍ර ජෛව තාක්ෂණය, පර්යේෂණ සහ සංවර්ධන, මුහුදු නාවික සේවා, සංචාරක (වෙරළ, සමුද්‍ර සහ සමුද්‍රීය) යන විවිධ අංශයන් මේ නිල් ආර්ථිකයට අයිති වේ,
ලොව පුරා සාගර ආර්ථිකයේ වාර්ෂික වටිනාකම ඩොලර් ට්‍රිලියන 1.5ක් පමණ වන අතර සාගර වත්කම් (ස්වාභාවික ප්‍රාග්ධනය) ඩොලර් ට්‍රිලියන 24ක් ලෙස ගණන් බලා ඇත.2030 වන විට සාගරවලින් ලැබෙන ආදායම ඩොලර් ට්‍රිලියන 3 දක්වා වැඩි කිරීමට නියමිතය. මෙය ගෝලීය දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් (GDP) ආසන්න වශයෙන් 2.5% අගයකි. දශක ගණනාවක් තිස්සේ ජාතීන් සමුද්‍රීය සහ සමුද්‍ර සම්පත් විනාශ කර ඇති අතර එවැනි ක්‍රියාකාරකම් සාගර පද්ධති කෙරෙහි ඇති කරන බලපෑම පිළිබඳව ප්‍රමාණවත් අවධානයක් යොමු නොකර තිබේ. ඒවා ආරක්ෂා කිරීමට සුදුසු ක්‍රියාමාර්ග නොගෙන සිටීමත් තුළින් ගණනය කළ නොහැකි ආකාරයෙන් මහා විනාශයක් සිදුවී ඇත. මිනිසාගේ අමානුෂික ක්‍රියාකාරකම් සමුද්‍ර දූෂණය තවදුරටත් ඉහළ නැංවීමට හේතු වී ඇත. විශේෂයන් පාරිසරික වශයෙන් වටිනා ස්වභාවික සම්පත් සහිත ප්‍රදේශ තවදුරටත් අවධානමට ලක් වී තිබේ.
ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකය සාගර සම්පත් වලින් පිරුණු විශාල නිධානයක් වන අතර අපට උපරිම ලෙස භාවිතා කළ හැකි සම්පත් රාශියක් ඇත. නමුත් සමුද්‍ර ක්‍රියාකාරකම් හරහා අපේ රටේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයට වන දායකත්වය ප්‍රතිශතයක් ලෙස ඉතා කුඩාය. නිල් ආර්ථිකය මගින් ලංකාවේ දළ දේශීය නිෂ්පාදනයට හා ආර්ථිකයට සිදුවන දායකත්වය කොපමණද ද යන්න බව ප්‍රමාණවත් ලෙසින් ගණනය කිරීමක් සිදුවීී නොමැති බව පෙනී යයි. ශ්‍රී ලංකාවට කිලෝමීටර් 21,500 ක භෞමික ජලය සහ කිලෝමීටර 517,000 ක සුවිශේෂී ආර්ථික කලාපයක් ඇත, එය රටේ භූමි ප්‍රමාණය මෙන් අට ගුණයක් පමණ වේ. මෙම වෙරළබඩ සහ සමුද්‍ර පරිසරය කොරල්පර, මුහුදු තෘණ, කඩොලාන වනාන්තර, කලපු, වෙරළ, ලුණු වගුරු හෝ මෝය වැනි විවිධ ස්වභාවික සම්පත් සහ පරිසර පද්ධති රැසකින් සමන්විත වේ. වෙරළබඩ ප්‍රජාවන් බොහෝ විට ධීවර කර්මාන්තය හෝ සංචාරක ව්‍යාපාරය වැනි ප්‍රධාන ජීවනෝපායන් කිහිපයක් මත රඳා පවතින අතර විවිධ අවස්ථාවන්වලදී ඔවුන් දරිද්‍රතාවයට තල්ලු කළ හැකි දේශගුණික හෝ වෙළඳපොළ ආශ්‍රිත කම්පනවලට ගොදුරු වී තිබේ. වෙරළබඩ සහ සාගර පරිසර පද්ධති වෙරළ තීරය ආරක්ෂා කරයි. එම පද්ධතීන් දේශගුණික විපර්යාස අවම කිරීමට උපකාරී වේ. එක් අතකින් ඒවා සහ ඒවායේ ජෛව විවිධත්ව වත්මන් සහ අනාගත පරම්පරාවන් සඳහා සංරක්ෂණය කිරීම ඉතා වැදගත් වන අතර ඒ තුළින් අනාගත මූල්‍යමය වටිනාකම් එකතු වෙයි. වෙරළබඩ ප්‍රජාවන්ගේ ජීවනෝපාය වැඩිදියුණු කිරීම සහ වෙරළබඩ ආර්ථිකය විවිධාංගීකරණය කිරීමට උපකාරී වේ.
නව ආයතන පද්ධතියක් හඳුන්වා දීම
කෙසේ වෙතත් ශ්‍රී ලංකාව දූපතක් වුවද සාගර සම්පත් මොනවාද යන්න හඳුනා ගැනීම ඒ තුළින් විදේශ් විනිමය සොයාගන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව අවධානයක් යොමුවී නොමැත. මේ සඳහා රාජ්‍ය් මට්ටමින් හෝ ආයතන මට්ටමින් ඵලදායි ක්‍රියාමාර්ග ගෙන නොමැති බවද පෙනේ. ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථිකයට නිල් ආර්ථිකයෙන් සිදුවිය යුතු දායකත්වය පිළිබඳ උනන්දුවක් දක්වන ඒ සඳහා කතිකාවක් ගොඩ නඟන පාර්ශවයන්ගේ යෝජනාවන් වී ඇත්තේ සාගර සම්පත් විශ්ලේෂණ සඳහා ජාතික මධ්‍යස්ථානයක් ස්ථාපනය කළ යුතු වන බවත් ඒ සම්බන්ධයෙන් වෙනම කාර්යාංශයක් ගොඩ ගොඩනැගිය යුතු බවයි. එමගින් ලංකාවේ ආර්ථිකයට දායකත්වය සැපයීය හැකි අංශයන් හඳුනා ගැනීම සහ ඒවා වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා ආයෝජකයන් උනන්දු කළ හැකි බව පෙනේ.
තවත් බොහෝ වෙරළබඩ රටවල් “නිල් ආර්ථිකය” සඳහා වෙනම දෙපාර්තමේන්තු පිහිටුවා ඇති අතර සමහර රටවල වෙනම අමාත්‍යාංශ ද ඇත. ආර්ථික සංවර්ධනයේ ප්‍රගතිය සඳහා විසඳුම්,ක්‍රියාකාරකම්වල පරිමාණය සහ අවශ්‍ය සම්බන්ධීකරණය එකම වහලක් යට වඩා හොඳින් කළමනාකරණය කර පාර්ශවකරුවන් සහ විදේශ ආයෝජන අවස්ථා වැඩි දියුණු කළ හැකිය. නිල් ආර්ථිකය පිළිබඳ සංකල්පය රඳා පවතින්නේ සාගර සම්පත් අතර ජීවත් වන ධීවරයින් සහ වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල අනෙකුත් පදිංචිකරුවන්ගේ තොරතුරු සහ උපදෙස් මත ය. මේ අනුව චින්තන ගොනුවක (Thnik Tank) අවශ්‍යතාවය අනිවාර්ය වේ. මේ තුළින් සාගර සම්පත් ප්‍රශස්ත ලෙස භාවිතා කරන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳව පුළුල් කතිකාවක් ගොඩ නැගිය හැකිය. මෙම චින්තන ගොනුව පරිසරවේදීන්, ඉංජිනේරුවන්, ආර්ථික විද්‍යාඥයින්, නීති සහ මූල්‍ය විශේෂඥයින්, සාගර ඉංජිනේරුවන් (Marine Engineers) සහ නාවික සහ නාවික ක්ෂේත්‍රයේ උපදේශකයන්ගෙන් සමන්විත වේ. නිල් ආර්ථිකය සඳහා ධීවර අංශයෙන් විය හැකි දායකත්වය අති විශාල වන අතර ශ්‍රී ලංකාව ඉන්දියන් සාගරයේ දූපතක් වන බැවින් නිල් ආර්ථිකයක් පිළිබඳ සංකල්පය අනුගමනය කිරීම මගින් විශාල ප්‍රතිලාභ ප්‍රමාණයක් ලබාගත හැකි බව පෙනේ.
සාගර සම්පත් සම්බන්ධයෙන් අධ්‍යයනය කිරීම සහ ඒවා ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා ‘Project Blue’ නැමති ව්‍යාපෘතියක් ක්‍රියාත්මක කර තිබේ. මෙම ව්‍යාපෘතිය තුළින් විවිධ අංශයන් සඳහා උපදෙස් ලබාදීම සිදුකරනු ලබයි. අනෙක් අතට, Think Tank සංසදය මගින් පුළුල් අර්ථයකින් පහත අංශ තුන කෙරෙහි අවධානය යොමු කරනු ඇත. ඒ අතර භූ ජලය, සුවිශේෂී ආර්ථික කලාප, අවට සාගර වාසස්ථානවල විශාල ප්‍රදේශයක් භාවිතා කිරීමට උපකාරී වන අදහස්, විසඳුම් සහ වෙනත් තොරතුරු රැස් කිරීම, මසුන් ඇල්ලීම, පුනර්ජනනීය බලශක්ති නිෂ්පාදනය, සමුද්‍ර සංචාරක ව්‍යාපාරය සහ ‘හරිත’ නැව් ගමනාගමනය වැනි ක්‍රියාකාරකම් යන අංශයන් වේ. ප්‍රොජෙක්ට් බ්ලූ හි අරමුණ වන්නේ දරිද්‍රතාවය, මන්දපෝෂණය සහ දූෂණය අවම කරන අතරම රැකියා උත්පාදනය ඉහළ නැංවීම සහ යහපත් සනීපාරක්ෂාව වැඩි කිරීමයි. මෙම ප්‍රයත්නය අතරතුර රැස් කර ගන්නා තොරතුරු සියලුම අනාගත ව්‍යාපාර සඳහා ප්‍රයෝජනවත් වනු ඇත. ප්‍රොජෙක්ට් බ්ලූ විසින් අනාගත ගැටළු සහ ප්‍රයත්නයන් විසඳීමට භාවිතා කළ හැකි බොහෝ තොරතුරු රැස්කරනු ඇත.
නව අවස්ථාවන් හා හඳුනා හඳුනාගැනීම
පරිසරයට හානියක් නොවන පරිදි ශ්‍රී ලංකාවේ වෙරළ තීරයේ ජීවනෝපායන් වැඩිදියුණු කිරීමට සහ ආර්ථික වර්ධනය ඉහළ නැංවීමට හැකි වේ. උදාහරණයක් ලෙස ධීවර අංශය බොහෝ ආකාරවලින් ප්‍රශස්ත කර පුළුල් කළ හැකිය. දැනට, සමස්ත අස්වැන්නෙන් 60%ක් සෑම වසරකම ධීවර අපද්‍රව්‍ය, කකුළු කටු, හෝ ඉස්සන් සහ සිප්පි අපද්‍රව්‍ය ලෙස ඉවත දමන අතර ධීවරයින් කලපු, මෝය හෝ සාගරයට ඒවා බැහැර කරයි. මෙම අපද්‍රව්‍ය එකතු කර අගය එකතු කළ නිෂ්පාදන බවට පත් කළ හැකිය, උදාහරණයක් ලෙස සත්ව ආහාර, පොහොර, මාළු තෙල්, මාළු සම්, කොලජන්, ජෙලටින්, චිටින්, චිටෝසන් සහ ස්වාභාවික කැල්සියම් වැනි දෑ නිෂ්පාදනය කිරීම මගින් විදේශීය ආදායම් ඉපයිය හැකිය.
විශේෂයෙන් පුද්ගලික අංශයේ අරමුදල් ගෙන ඒ සඳහා Blue finance අරමුදල්ඒකරාශි කිරීමේ ක්‍රමවේදයක් සැකසිය හැකියි. සංවර්ධන මූල්‍ය ආයතන නිල් ආර්ථිකය කෙරෙහි අවධානය යොමු කළ යුතුය. ඒ අතරම ආයතන ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම සහ පාලනය වැඩිදියුණු කිරීම ඉතා වැදගත් වේ. නිල් මූල්‍යකරණයේ ඇති අවස්ථා සම්බන්ධයෙන් (සාගර ආරක්ෂණය සහ වැඩිදියුණු කළ ජල කළමනාකරණයට දායක වන මූල්‍යකරණය හෝ ප්‍රතිමූල්‍යකරණ ක්‍රියාකාරකම් සඳහා වූ ආයෝජන දිරි ගැන්විය හැකිය.
නිල් බැඳුම්කර (සෞඛ්‍ය සම්පන්න සාගර සහ නිල් ආර්ථිකයන් සඳහා ආයෝජන සඳහා නිකුත් කරන ණය මෙවලමක් වන තිරසාර බැඳුම්කර වර්ගයකි) සහ නිල් ණය (නිල් ආර්ථිකයන් සඳහා ආධාර කිරීම අරමුණු කරගත් අරමුදල් සහ ව්‍යාපෘති මෙහෙයවන උපකරණයකි) සඳහා නව්‍ය මූල්‍ය උපකරණ වේ. එවැනි ආයෝජන. හරිත බැඳුම්කර මූලධර්ම සහ හරිත ණය මූලධර්ම ඇතුළු විනිවිදභාවය සහ අඛණ්ඩතා මූලධර්ම කිහිපයක් හඳුන්වා දී ඇති අතර, ADB නිල් ව්‍යාපෘති සඳහා වාර්ෂිකව ඩොලර් බිලියන 459 ක අරමුදල් හිඟයක් ඇස්තමේන්තු කර ඇත. මේ තුළින් රටවල් විදේශ විනිමය විශාල වශයෙන් ආකර්ෂණය කරගෙන ඇත. මෙවැනි දේ හඳුන්වාදීම ලංකාවට විදේශ විනිමය ආකර්ෂණය කර ගැනීම සඳහා හොඳම අවස්ථාවක් වන බව පෙනේ.
තිරසාර වෙරළබඩ ජීවනෝපායන් වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා වෙනත් අවස්ථාවන් අතරට මුහුදු පැලෑටි වගාව ඇතුළත් වේ. චීනයය, ජපානය සහ යුරෝපානු රටවල මේ සඳහා විශාල ඉල්ලුමක් පවතී. දේශගුණික විපර්යාස අවම කිරීම සහ මුහුදු ජලය දූෂණය අවම කිරිම මගින් සැලකිය යුතු ප්‍රතිලාභ ලබා දෙයි. මත්ස්‍ය ගහනය නැවත වර්ධනය කිරීම සඳහා අභිජනනය ඉහළ නැංවීම සහ මුහුදු වගාව, කඩොලාන වැනි වෙරළබඩ පරිසර පද්ධති සංරක්ෂණය සහ භාවිතය, ස්වභාවික සංචාරක ව්‍යාපාරය සහ පරිසර සංචාරක ව්‍යාපාරය ඉහළ නැංවීම, දැනුවත්භාවය ඇති කිරීම, ධාරිතාව ගොඩනැගීම, විශේෂඥතාව සහ තාක්ෂණය සැපයීම, ඒකාබද්ධ වෙරළ කලාප කළමනාකරණය, ගොඩබිම් ආශ්‍රිත අපද්‍රව්‍ය හා දූෂණය පාලනය සහ සක්‍රීය නෛතික රාමුවක් ගොඩනැගීම ලංකාව නිල් ආර්ථිකයක් කරා පරිවර්තනය වීම සඳහා තීරණාත්මක අංග වේ.
අභියෝග
මෙම සංකල්පය ගොඩ නැනැගීමේ දී අප ඉදිරියේ අභියෝග විශාල වශයෙන් ගොඩනැගෙනු ඇත. ක්‍රමවත් කළමනාකරණ පද්ධතියක් අප සතුව නොතිබීමත්, කලාපයන් ආශ්‍රිතව යටිතල පහසුකම් සංවර්ධනය, අභ්‍යන්තර පහසුකම්, කලාපකරණය, සංචාරකයින්ට වඩා හොඳ සේවාවක් ලබාදීම, සංචාරක නිදහස සහ ඔවුන්ගේ ආරක්ෂාව බරපතල අභියෝග වේ.
දැකිය හැකි අනෙක් ප්‍රධාන ගැටලුව වන්නේ පහසුකම් සංවර්ධනය සඳහා ව්‍යාපෘති නොමැතිකම සහ එවැනි සියලුම ව්‍යාපෘති අනිවාර්යයෙන්ම ලාභ නොලබන ව්‍යාපෘතීන් වීමයි .උදාහරණයක් ලෙස, සංචාරක හෝ ධීවර ව්‍යාපෘති ලාභදායී විය හැකිය. එහෙත්, යටිතල පහසුකම් ඉදිකිරීම, අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය වැනි ව්‍යාපෘතීන් සැලකුවොත් ඒවා ලාභදායී නොවේ. එම ව්‍යාපෘති සැලසුම් කළ හැක්කේ කෙසේද? උදාහරණයක් වශයෙන්, රාජ්‍ය ආයතනවලින් ලැබෙන අරමුදල් ප්‍රතිලාභ සාපේක්ෂව අඩු වන අතර ඉහළ ප්‍රතිලාභ පෞද්ගලික අංශයේ ආයෝජන වෙත වැඩි වශයෙන් යොමු කෙරේ. වැදගත්ම අංගය වන්නේ ආයෝජකයි අවදානම් සහ ප්‍රතිලාභ යන දෙකම සලකා බලන අතර බොහෝ විට ආයතනිකයටිතල පහසුකම් ප්‍රමාණවත් ලෙස සංවර්ධනය කර නොමැති නම් ආයෝජනය ආකර්ෂණය වන්නේ නැත.
ලෝකයේ වෙනස් වන ගතිකත්වයට අනුගත වෙමින් ඉදිරියට යාමට අප අසමත් වී ඇත. මෙම සාම්ප්‍රදායික සහ සම්ප්‍රදායික මතවාද කර මත ගෙන යමින් තව දුරටත් අපට ඉදිරියට යා නොහැක. එහෙයින් රටවැසියන්, රාජ්‍ය නිලධාරීන් සහ දේශපාලනඥයන් එකට එකතු වී අලුත් මාවත් සොයා ගැනීමේ කාලීන අවශ්‍යතාව අවබෝධ කර ගැනීමට කාලය එළඹ ඇත. රට සංවර්ධනය කිරීමට අපේක්ෂා කරන නව ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිවල ස්වරූපයෙන් සහ අවස්ථාවන් සොයාගැනීම අද රට පවතින මෙවැනි ආර්ථික පසුබිමක වැදගත් සාධකයක් වනු ඇත. පරිසර හිතකාමී, සමාජීය සහ ආර්ථික හිතකාමී අවස්ථාවන් ඇති කිරීම සඳහා නීල ආර්ථිකයක් රට තුළ ගොඩනැගීම ඒ සඳහා කතිකාවක් ඇති කිරීම, එවැනි මුලපිරීමක අවසාන ප්‍රයෝජනය ජයග්‍රහණය කරන ලද අරගලයක් වනු ඇත.
චිත්‍රාල් ජයවර්ණ
ආර්ථික විශ්ලේෂක/ ශ්‍රී ලංකා කෘෂිකාර්මික ප්‍රතිපත්ති සභාවේ සාමාජික
2024 අප්‍රේල් 16, පෙ.ව. 12:04
2024 අප්‍රේල් 12, පෙ.ව. 12:39
2024 මාර්තු 10, පෙ.ව. 12:01
2024 මාර්තු 03, ප.ව. 12:36
2024 මාර්තු 01, ප.ව. 7:12